قرارداد بيمه حمل و نقل
بيمه حمل و نقل کالا مانند انواع ديگر بيمه با يک قرارداد تحقق مىپذيرد که به آن بيمه حمل و نقل کالا مىگويند. طرفين اين قرارداد عبارتند از بيمهگذار که معمولاً صاحب کالا و يا شخصى است که مسؤوليت حفظ و نگهدارى کالا را در مدت حمل به عهده دارد (متصدى حمل و نقل) و يا هر شخص ديگرى که در بقاء آن کالا ذىنفع مىباشد. مانند بانکى که به صاحب کالا اعتبار مىدهد و کالا در وثيقه او قرار دارد و طرف ديگر که يک شرکت بيمه است.
قرارداد بيمه در هر کشور براساس قانون و مقررات بيمه حاکم در آن کشور صادر مىشود. ليکن ار آنجا حمل و نقل کالا از کشورى به کشور ديگر به خصوص وقتى که به وسيله کشتى انجام مىشود، تحت تأثير بعضى مسائل و مقررات بينالمللى نيز قرار مىگيرد. برخى مؤسسات از ديرباز مقرراتى وضع کردهاند که به موجب آن حقوق و تعهدات بيمهگر و بيمهگذار در اين نوع بيمهها بهصورت يکسان و يکنواخت در آمده تا از اختلافات ناشى از برداشتهاى متفاوت در هنگام وقوع حوادث جلوگيرى شود. امروزه اين شرايط و مقررات بيمهاى در اغلب کشورهاى جهان با اختلافات جزئى مورد عمل شرکتهاى بيمه قرار مىگيرد. از جمله معروفترين اين مؤسسات مؤسسه بيمهگران لندن است. شرايط بيمه تدوين شده توسط اين مؤسسه براى حمل و نقل کالا عبارت است از:
۱. شرايط F.P.A مخفف Free of Particular Average (بدون پرداخت خسارت خاص)
۲. شرايط W.A مخفف With Average (با پرداخت خسارت خاص)
۳. شرايط All Risks (تمام خطر)
از سال ۱۹۸۴ شرايط جديدى به اجراء گذاشته شده است، که به شرايط A.B.C موسوم است که به ترتيب جايگزين F.P.A، W.A، All Risks شده است. تقريباً دو سوم کشورهاى جهان از فرمهاى انستيتو بيمهگران لندن استفاده مىکنند. به موجب عبارات صريحى که در متن بيمهنامههاى باربرى شرکتهاى بيمه ايرانى قيد مىشود، کلوزهاى انستيتو بيمهگران لندن جزء لاينفک قراردادهاى بيمه ايران بوده و تعيين کننده حقوق و تعهدات طرفين در اين قرارداد مىباشد.
انواع بيمهنامه حمل و نقل کالا
بيمهنامه ساده
بيمهنامهاى است که براى حمل کالاى معينى صادر مىشود و در آن از ابتدا بايد مشخصات مورد بيمه از جمله نوع کالا، مقدار و ارزش کالا، طريق و نحوه حمل و موضوعات ديگرى که مبين حقوق و تعهدات طرفين قرارداد مىباشد قيد گردد. بنابراين لازمه صدور اين بيمهنامه آن است که بيمهگذار قبلاً از وضعيت مورد بيمه و چگونگى حمل آن اطلاع داشته باشد و اين اطلاعات را در اختيار بيمهگر قرار دهد.
بيمهنامه عمومى
بيمهنامه عمومى يک قرارداد کلى است که بين بيمهگر و بيمهگذار منعقد مىگردد و در آن شرايط بيمه و رئوس کلى حقوق و تعهدات طرفين معين مىشود، ليکن مشخصات محصولات و نحوه حمل آنها زمانى به اطلاع بيمهگر مىرسد که بيمهگذار اقدام به حمل کالا مىنمايد. با صدور چنين بيمهنامهاى کليه حمل و نقلهائى که بيمهگذار مشخصات و نحوه حمل هر مقدار کالائى را که در جريان نقل و انتقال قرار مىدهد مانند نوع و مقدار کالا، ارزش کالا، وسيله حمل، مبداء، مقصد و بهطور کلى هر آنچه را که در بيمهنامه عمومى پيشبينى نشده و احتياج به تصريح دارد، قبل از حمل، به اطلاع بيمهگر برساند. در بيمهنامه عمومى حداکثر مبلغ هر محموله که بيمهگذار مجاز است با يک کشتى يا يک وسيله نقليه زمينى يا هوائى حمل کند تعيين مىشود. بيمهگذار حق ندارد کالائى را که ارزش آن از مبلغ تعيين شده بيشتر است يکجا با يک وسيله نقليه حمل کند مگر آنکه قبلاً موافقت بيمهگر را جلب کرده باشد.